Czym jest psychoterapia schematów i jak może pomóc?
- gasiorluk8
- 22 lis 2024
- 3 minut(y) czytania
Zaktualizowano: 22 lis 2024
Psychoterapia schematów to kompleksowa metoda terapeutyczna, której celem jest zrozumienie i zmiana głęboko zakorzenionych wzorców myślenia, nazywanych schematami. Metoda ta, opracowana przez Jeffrey’a Younga, jest szczególnie pomocna dla osób zmagających się z problemami emocjonalnymi lub relacyjnymi, które wydają się powtarzać mimo różnych prób rozwiązania ich. Psychoterapia schematów to połączenie kilku podejść: terapii poznawczo-behawioralnej, psychodynamicznej i doświadczeniowej, co czyni ją niezwykle elastyczną i skuteczną w pracy z różnymi trudnościami.
Czym są schematy?
Schematy to trwałe, często nieświadome wzorce myślenia, emocji i zachowań. Rozwijają się we wczesnym dzieciństwie pod wpływem relacji z opiekunami i innych ważnych doświadczeń. Mogą dotyczyć m.in. poczucia własnej wartości, zdolności do budowania więzi, czy sposobu radzenia sobie z emocjami.
Przykład: Jeśli dziecko doświadczało emocjonalnego zaniedbania, może rozwinąć „schemat deprywacji emocjonalnej”. W dorosłości osoba taka może czuć, że jej potrzeby nigdy nie będą zaspokojone, co może prowadzić do trudności w relacjach i unikania bliskości.
Schematy działają jak filtry, przez które postrzegamy świat. Mogą być nieświadomie aktywowane w codziennych sytuacjach, wywołując reakcje, które wydają się nieproporcjonalne lub nieadaptacyjne.
Jak działa psychoterapia schematów?
Psychoterapia schematów skupia się na trzech głównych obszarach:
Rozpoznanie schematów: Pierwszym krokiem jest identyfikacja schematów, które rządzą myśleniem i działaniem pacjenta. Terapia rozpoczyna się od szczegółowej analizy historii życia pacjenta i obecnych trudności. Kluczowym narzędziem w tej fazie jest kwestionariusz schematów oraz wspólne eksplorowanie wzorców myślenia w trakcie sesji.
Zrozumienie pochodzenia schematów: Terapeuta i pacjent pracują nad odkryciem, jak powstały schematy – jakie doświadczenia z dzieciństwa je ukształtowały. Pozwala to pacjentowi zrozumieć, dlaczego zachowuje się w określony sposób, co jest kluczowe dla budowania motywacji do zmiany.
Zmiana schematów: W tej fazie terapia skupia się na nauce nowych sposobów myślenia, reagowania i działania. Wykorzystuje się tu:
Techniki poznawcze: Kwestionowanie przekonań wynikających ze schematów, np. „Czy rzeczywiście wszyscy mnie odrzucają, czy tylko tak mi się wydaje?”.
Techniki doświadczeniowe: Ćwiczenia wyobrażeniowe, które pomagają pacjentowi nawiązać kontakt z młodszą wersją siebie i „naprawić” przeszłe doświadczenia.
Techniki behawioralne: Wprowadzanie nowych, zdrowszych wzorców zachowania w życiu codziennym.
Dla kogo jest psychoterapia schematów?
Terapia schematów jest szczególnie skuteczna w pracy z:
zaburzeniami osobowości, np. borderline, narcystycznym, unikającym,
osobami, które doświadczają powtarzających się trudności w relacjach (np. toksyczne związki, unikanie bliskości),
problemami emocjonalnymi, takimi jak niska samoocena, przewlekły lęk czy depresja,
osobami, które czują się „utknięte” w życiu, mimo wcześniejszych prób zmiany.
Dlaczego warto?
Psychoterapia schematów nie skupia się wyłącznie na objawach, ale dotyka głębokich przyczyn problemów, dzięki czemu efekty są bardziej trwałe. W odróżnieniu od wielu innych podejść, które oferują głównie strategie radzenia sobie, terapia schematów koncentruje się na zmianie samego wzorca. Pacjenci zyskują nie tylko zrozumienie siebie, ale także realną poprawę jakości życia, co przekłada się na zdrowsze relacje, większą samoakceptację i lepsze radzenie sobie z emocjami.
Przykład zastosowania
Tomasz, 42-letni mężczyzna, zgłosił się na terapię, ponieważ stale unikał bliskich relacji. Mimo kilku prób budowania związków, zawsze kończyły się one zerwaniem z jego inicjatywy. Tomasz czuł, że zbytnia bliskość go przytłacza, a jednocześnie odczuwał samotność. Podczas terapii odkrył, że jego zachowania wynikają z „schematu nieufności i wykorzystywania”.
W dzieciństwie Tomasz często doświadczał krytyki i emocjonalnego manipulowania przez ojca. Nauczył się, że bliskość wiąże się z ryzykiem zranienia. W trakcie terapii rozpoznał, że jego obawy o bycie wykorzystanym w związku były nieadekwatne do rzeczywistości. Praca nad schematem pozwoliła mu uświadomić sobie, że unikanie bliskości było mechanizmem obronnym, który już nie jest potrzebny.
Dzięki technikom doświadczeniowym, takim jak wizualizacja bezpiecznych relacji i praca nad emocjami, Tomasz zaczął powoli budować zdrowsze podejście do bliskości. Zaczął stopniowo angażować się w relacje, akceptując ryzyko zranienia, ale także zyskując możliwość budowania prawdziwej więzi. Efektem terapii była poprawa jego relacji nie tylko partnerskich, ale też z przyjaciółmi i rodziną.
Psychoterapia schematów pomogła Tomaszowi uwolnić się od przeszłości i otworzyć na nowe doświadczenia, zmieniając jego życie emocjonalne na bardziej satysfakcjonujące.
Psychoterapia schematów to skuteczna metoda pracy nad głęboko zakorzenionymi problemami, które wpływają na nasze życie emocjonalne i relacyjne. To droga do trwałej zmiany, pozwalająca zrozumieć siebie i uwolnić się od schematów, które nas ograniczają. Dla wielu osób jest to szansa na rozpoczęcie nowego, bardziej świadomego i szczęśliwego życia.
Źródła:
Young, J. E., Klosko, J. S., & Weishaar, M. E. (2003). Schema Therapy: A Practitioner’s Guide.
Arntz, A., & Jacob, G. (2012). Schema Therapy in Practice: An Introductory Guide to the Schema Mode Approach.
Rafaeli, E., Bernstein, D. P., & Young, J. (2011). Schema Therapy: Distinctive Features.
Edwards, D. J. A., & Arntz, A. (2012). "Schema Therapy in Historical Perspective."
Komentarze